In het Basisdocument 'Het Paradoxale Proces' wordt de kwestie van de pedagogische opdracht gesitueerd in het landschap van de pluralistische en individualiserende samenleving.
Daarin krijgen waardenpatronen meer en meer het karakter van subjectgebonden waardencollages. Mensen worden vaker dan voorheen en telkens opnieuw, heel direct uitgedaagd om te komen tot morele zelfbepaling en tot morele autonomie.
Hier ligt een belangrijk aanknopingspunt voor de pedagogische opdracht van het onderwijs.
De vraag hoe die opdracht in onderwijsleerprocessen concreet gestalte zou kunnen krijgen, wordt heel verschillend opgepakt. Maar in alle gevallen worstelt men met dezelfde grondvraag: hoe verhoudt de intentie om te komen tot gedragsverandering (in de context van het onderwijs), zich tot de ontwikkeling van de morele autonomie van de leerder ?
Deze grondvraag wordt aangeduid als de pedagogische paradox.

Cartoon: Ivan Steiger ©

* De sleutelbegrippen zijn ontleend aan: Basisdocument 'Het Paradoxale Proces', waarden kan men niet onderwijzen; zij moeten worden geleerd. Projectgroep Waarden & Normen Lerarenopleidingen Basisonderwijs Overijssel, drs. J.G. Valstar, Hengelo 1997.