Waarden zijn zingevende begrippen, die niet alleen van doorslaggevende betekenis kunnen zijn voor individuen, maar ook voor groepen van individuen en organisaties. En omdat waarden in feite representaties zijn van hetgeen van (morele) betekenis wordt geacht, spelen zij permanent een rol bij het zoeken naar doelstellingen, ordeningen, criteria en normen. Enkele willekeurige voorbeelden van waarden zijn: vrijheid, gelijkwaardigheid, verantwoordelijkheid, vrede, gerechtigheid, liefde, trouw.

situationeel bepaald
Waarden lijken op het eerste gezicht nogal absoluut, maar in feite zijn zij veranderlijk en aan tijd en plaats gebonden. Zoals voor een schipbreukeling een enkel glas water oneindig veel meer waard is dan een stapel bankbiljetten, zo worden op het slagveld andere kwaliteiten gewaardeerd dan in een schoollokaal het geval zal zijn. Duidelijkheidshalve nog een ander voorbeeld van de situationele bepaaldheid van een waarde: het maakt nogal wat uit of men een joodse profeet over 'waarheid' hoort spreken, of een jurist uit het Derde Rijk. Met andere woorden: de situatie kan de betekenis van waarden ingrijpend veranderen.
Daarom is het noodzakelijk om waarden telkens vanuit de bijbehorende context te interpreteren. Waarden zijn nu eenmaal niet los verkrijgbaar. Een discussie over 'absolute waarden' is daarom betrekkelijk zinloos.

culturele samenhang
Het lijkt niet onjuist om waarden met name vanuit hun culturele dimensie te verstaan. Wie geen rekening houdt met de mogelijkheid dat achterliggende culturele referentiekaders soms geweldig uiteen lopen, kan in de dialoog met anderen van een koude kermis thuis komen. Op zich blijkt namelijk een consensus over algemene waarden 'waarover we het allemaal wel eens zijn' maar al te vaak een schijnconsensus. Zodra er sprake is van een nadere operationalisering van een algemene notie zoals tolerantie, valt de aanvankelijke consensus gemakkelijk in duigen. Dan blijkt opeens hoe doorslaggevend de verschillende culturele contexten kunnen zijn voor de interpretatie van 'waarden'.
Bij elke 'waarde' die ter sprake wordt gebracht, doet men er verstandig aan te informeren naar het achterliggende culturele referentiekader. Om daarvan een klassiek voorbeeld te geven: het maakt heel wat of men het begrip 'gerechtigheid' interpreteert vanuit een Romeins of vanuit een Joods perspectief. In het eerste geval impliceert het begrip 'ieder het zijne' en in het tweede geval roept het begrip associaties op met een wereld waarin mensen tot hun recht komen. Kortom, een cultuurgebonden benadering van de waardenkwestie lijkt inmiddels een conditio sine qua non. Waarden staan in een bepaald cultureel perspectief. Deze vaststelling heeft een directe implicatie voor de onderwijspraktijk. Wil men in het schoollokaal recht doen aan het principe van de contextualiteit, dan ligt het voor de hand om uiteenlopende waarden te belichten vanuit hun wordingsgeschiedenis en historische verankering in authentieke codices zoals de Dekaloog, het Achtvoudig Pad, de Vijf Zuilen, de Bergrede, de Magna Charta, de Bill of Rights, de Nederlandse Grondwet, het Communistisch Manifest en de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens.
Uiteraard zijn er ook andere mogelijkheden om waarden vanuit culturele contexten te verhelderen: bijvoorbeeld vanuit een narratieve benadering.