Multiculturaliteit en de Pedagogische Opdracht
Onderzoek naar de pedagogische opdracht moet volgens de NWO/PROO reviewstudie met name ook aandacht besteden aan de interculturele en interetnische relaties en zal zich ook moeten richten op de kinderen, jongeren en opvoeders uit verschillende etno-culturele groepen binnen de Nederlandse samenleving. Uitgangspunt daarbij is het feit dat de aanwezigheid van migranten in Nederland geleid heeft tot een verdere diversificatie van culturen en voor die culturen kenmerkende waarden, normen en gedragingen. In een moderne samenleving krijgen steeds meer mensen meer mogelijkheden om op het gebied van waarden eigen keuzen te maken. Dit betekent niet dat oude structuren en instituties geheel hun functie hebben verloren, maar keuzemogelijkheden zijn vergroot. Bovendien is door de globaliseringtendens het culturele spectrum van veel mensen toegenomen. Mensen maken door een vergrootte mobiliteit steeds meer kennis met andere culturen, zowel in het buitenland als in het eigen land en zowel in virtuele als in reële vorm. Het multiculturele karakter van onze samenleving biedt ook meer ervaringsmogelijkheden en vereist van alle participanten tevens het kunnen omgaan met en accepteren van andere waarden. De context voor waardenontwikkeling van jongeren is tegelijkertijd ingewikkelder geworden en van hen wordt een grotere zelfsturing op alle gebieden vereist, ook ten aanzien van waardenontwikkeling.
Relevante onderzoeksvragen zijn dan bijvoorbeeld: Wat zijn in termen van cognitieve ontwikkeling, communicatievaardigheden, attitudes en motivatie, voorwaarden om leerlingen in verschillende onderwijstypen en met verschillende culturele achtergronden op constructieve wijze met elkaar te laten samenwerken en zich een eigen mening te laten vormen? Kan bijvoorbeeld door oefening in meningsvorming en samenwerking met medeleerlingen hun gemeenschapszin, solidariteit en tolerantie worden geoefend? Kunnen interetnische relaties worden versterkt en vooroordelen worden weggenomen? Het verwerven van vaardigheden voor waardencommunicatie vindt plaats in een sociaal-culturele onderwijscontext. Wat is de invloed van de sociaal-culturele groepssamenstelling en de waarden van betrokkenen op het verwerven van vaardigheden en op de waardenontwikkeling zelf?
Wat betreft de lerarenopleidingen is het zaak modellen te ontwikkelen voor een adequate opleiding voor leerkrachten m.b.t. waardenvormend onderwijs. Een aantal aandachtspunten daarbij is: In de opleiding is het van belang dat toekomstige leerkrachten zich bewust worden van eigen waardenoriëntaties en hun eigen, onvermijdelijke etnocentrisme. Hoe komen deze preferenties en dit etnocentrisme tot uiting, wanneer, waarom en als dat nodig is wat kan er aan gedaan worden? Hoe kan studenten worden geleerd om te gaan met waardenconflicten? Hoe kan worden bewerkstelligd dat ze leren verschillen in waardenoriëntaties te onderzoeken en op een wijze te omschrijven die beter begrip mogelijk maakt? Conflicten over waarden of onbekendheid met culturen kunnen bij studenten aanleiding zijn tot gevoelens van afkeur of angst. Hoe hier mee om te gaan binnen een opleidingstraject? Wat zijn de eigen grenzen aan tolerantie en hoe kan tolerantie worden gebruikt als een rationeel instrument dat gericht en gecontroleerd ingezet kan worden in geval van potentiële conflicten, zijn eveneens vragen die aan de orde kunnen komen bij de ontwikkeling van een opleidingsmodel.
